From a Kafkaesque office for social media in Germany and on to Sudan, and to conversations with an Iranian Ayatollah, an Indian film censor and critical journalists in China. The Norwegian Håvard Fossum has travelled the world to understand what censorship is, and how censors work, both in theory and in practice.

Meet the Censors

Bu kitap on sekizinci yüzyılda dağılan bir dünyanın parçalarını bir araya getiriyor. Devrim öncesi Fransa’da yasadışı edebiyatın üretimi ve yayılmasıyla hayat bulan bir dünyadan, yeraltı dünyasından söz ediyoruz. O günlerde işin içindekiler hariç kimsenin görmediği bir yerdi ve şimdiye kadar öyle büyük bir tarihin altına gömüldü ki, ne kadar kazılırsa kazılsın gün yüzüne çıkarılması imkânsızmış gibi görünebilir. O halde, tüm bu parçaları bir araya getirmeye kalkışmanın anlamı ne? Cevaben ilk olarak tarihçinin en önemli görevlerinden birinin, eski dünyaların yeniden inşası olduğunu söyleyebilirim. Tarihçinin bu işi üstlenmesinin sebebi, arşivleri eşeleyip eski belgeleri elemeye yönelik tuhaf bir dürtü değil, ölülerle konuşmak istemesidir. Belgelere sorular sorup yanıtlarını dinleyerek ölü ruhlara ses verebilir ve yaşadıkları toplumlar hakkında bir fikre varabilir. Kaybettiğimiz dünyalarla bütün iletişimimizi koparmış olsaydık iki boyutlu, zamanla kısıtlanmış bir şimdide yaşamaya mahkûm kalırdık; kendi dünyamız da yavan olurdu. Tarihçiler ve edebiyat kuramcıları on sekizinci yüzyılın büyük kitaplarını tekrar tekrar okudukça Aydınlanma’yı Batı medeniyeti içinde ayrı bir aşama olarak tasvir eder oldular. Onların emeklerinin kıymetini tartışmadan, yeni bir sorular kümesiyle karşılaşmak için kitapların ötesine geçmenin ne denli önemli olduğuna vurgu yapmak istiyorum: Edebiyat Cumhuriyeti’nde (République des Lettres) yazarlar kariyerlerini nasıl inşa ediyordu? Ekonomik ve sosyal durumları yazdıkları üzerinde ne denli etkiliydi? Yayıncılar ve kitap satıcıları nasıl iş yapıyorlardı? İş yapma biçimleri, müşterilerine ulaşan edebî ürünlerin fiyatını nasıl etkiliyordu? O edebiyat neydi? Okurları kimlerdi? Nasıl okuyorlardı? Bu sorular tarihin hemen her dönemi için sorulabilir ancak Eski Rejim’i anlamak için özel bir öneme sahipler. On sekizinci yüzyıl boyunca Fransa’da genel bir okur kitlesi ortaya çıktı; kamuoyu güç kazandı ve ideolojik memnuniyetsizlik, modern çağın ilk büyük devrimini yaratmak üzere başka akımlarla birleşerek vücuda geldi. Kitaplar bu mayaya çok büyük katkı verdiler, ancak verdikleri katkıyı değerlendirmek için sırf metinleri değerlendirmek yeterli değil. Birçok metnin şekillendiği Grub Sokağı’yla başlayıp basımevlerinden ve kaçakçılık rotalarından geçerek, edebiyatın muazzam yeraltı dünyasındaki merdiven altı işlere ve gizli kapaklı operasyonlara uzanmak ve kitapların arkasındaki dünya hakkında daha fazlasını öğrenmek gerekiyor. Bu kitap söz konusu topraklar için sadece hazırlık niteliğinde bir keşif rehberliği yapıyor, ama bugün kaybettiğimiz bir dünyanın kapılarını açmaya ve geçmişte yok olup gitmiş bazı yaşamları görmemize yardımcı olmaya yeteceğini düşünüyorum.
 
(Tanıtım Bülteninden)

Eski Rejim'de Yeraltı Edebiyatı

Fransız Devrimi’nin ruhunu somut şeylerden ziyade sözcüklerle saptamak hiç de kolay değildir, yine de onu bir kudret, 1789 yazında paramparça olmuş bir rejimin enkazından yeni bir dünya inşa etme iradesi olarak resmedebiliriz. Bu kudret, Fransız Devrimi esnasında her şeye sirayet etmişti. Yalnızca ona kendi tercihleri doğrultusunda yön vermeye çalışan eylemciler için değil, aynı zamanda gündelik meşgalelerini sürdürmeye devam eden sıradan insanlar için de yaşamı bütünüyle dönüştürmüştü. 1789’da Fransızlar, bütün bir toplumsal düzenin sonradan geriye bakınca Eski Rejim diye adlandırılacak bir dünyanın çöküşüyle ve yenisinin etrafını çepeçevre saran bir kaosun içinde bir düzen bulma zorunluluğuyla yüzleşmek mecburiyetinde kaldılar. Gerçekliği, yok edilebilecek ve yeniden inşa edilebilecek bir şey olarak deneyimlediler; dahası, iyilik kadar kötülüğü de barındıran, hem bir ütopyayı ayakları üstüne kaldırabilecek hem de tiranlığa geri dönülmesine yol açabilecek sayısız ihtimalle yüzleştiler.
 
(Tanıtım Bülteninden)

Fransız Devriminde Devrimci Olan Neydi?

Elinizdeki kitap, on sekizinci yüzyıl için bir rehber olma amacı taşıyor; ama tamamına değil (böyle bir şey ciltler boyu sürecek bir inceleme gerektirecektir): Bu yüzyılın en ilginç, acayip kuytu köşelerinden bazılarına ve elbette asıl meselesi olan Aydınlanma etrafındaki sorunlara dair bir rehber. Böyle bir rehber yazma fikri, uzun süre önce Jefferson’ı Paris’te takip etmeye çalışırken aklıma düşmüştü. Jefferson’ın bıraktığı iz, Amerika’ya yönelik idealist bir tutkuyla Grub Sokağı’ndaki kaba siyaseti birbirine karıştırmış Fransızların yaşamlarına öncülük etti. Bu isimlerden biri olan Étienne Clavière, Paris Borsası üzerinden bir kavgaya karışmış ve yaptığı spekülasyonlar onu aynı anda hem Ohio’da ütopik bir koloni kurma tasarısının hem de Versay’da hükümeti devirmek için tertiplenen komploların bir parçası yapmıştı. Bir başka Amerikan meftunu isim olan Jacques-Pierre Brissot, polis arşivine bakılırsa aslında casustu. Bu soruşturmaların ucu öyle tuhaf yerlere varıyordu ki, sonunda Jefferson yerine onları takip etmeye karar verdim ve izleyen on yılı Fransa’da zihniyetler tarihi olarak bilinen çalışma alanında bir o yana bir bu yana dolanarak geçirdim. Burada bir araya getirilen makaleler de söz konusu yolculuğun saha notlarıdır. Yine de, bu yazılar on sekizinci yüzyıl haritasının her bir noktasına temas etmiyor. Birbiriyle ilişkili dört temaya odaklanıyor: Fransız-Amerikan bağlantıları, Edebiyat Cumhuriyeti’nde yaşam, iletişim şekilleri ve Fransız Aydınlanması’na özgü düşünme biçimleri. Bu temalardan her biri, on sekizinci yüzyılın zihinsel dünyasına uzaktan bir erişim yolu sunsa da, bir yandan da çağdaş sorunlarla bağlantılar taşıyor ve bu da bir soruna kapı aralıyor. Tarihçilerin ilk emri bellidir: “Anakronizme başvurmayacaksın!” Ne var ki, ancak bu emri ihlal edebilirsek şimdi ile geçmiş arasında bağlar kurabiliriz. Zaman zaman anıldığı şekliyle “şimdicilik”in tehlikesi göründüğünden çok daha büyüktür. Sayısı bir elin parmaklarını geçmeyen tarihçiler, ahlaki dersler çıkarmak için geçmişi elekten geçirir veyahut Washington’ı dönemin kıyafetlerine bürünmüş bizlerden biri olarak tahayyül ederler. Peki kendi zamanımızın penceresinden dönüp bakınca onu nasıl görürüz ki? Hiçbirimizin algı çerçevemizde konumlanmış “şimdici” önyargıları yok mu? Dahası, Gilbert Stuart ve Charles Willson Peale’in resimlerini düşündüğümüzde bile, Washington hakkında nasıl dolaysız bir görüş elde edebiliriz ki? Geçmişe dolaysız erişilemez.

George Washington'ın Takma Dişleri - Sıradışı Bir On Sekizinci Yüzyıl Rehberi

1730'ların Paris'inde bir matbaanın çırakları kendi kurdukları mahkemelerde yargıladıkları kedileri ölümle cezalandırırlar. Bu hikâyeyi tekrar tekrar anlatan çıraklar her seferinde katılarak gülerler. Kedilerin katledilmesinde çırakları eğlendiren ne olmuştu? Nasıl olmuştu da "Kırmızı Başlıklı Kız" masalının 18. yüzyıl versiyonunda çocuk kurda yem olmuştu? Montpellierli biri, yaşadığı kentin tüm etkinliklerini detaylı bir şekilde yazarken aklından neler geçiyordu? Bunlar Robert Darnton'un, Aydınlanma çağındaki Avrupa'nın tarihine dair cevapladığı sorulardan bazıları. İlk olarak 1984'te yayımlanan Büyük Kedi Katliamı, toplumsal tarihyazımının başucu eserlerinden biri haline geldi; artık kültürel tarih alanında yazılmış bir klasik olarak anılıyor. Darnton, 18. yüzyılın sıradan insanlarının yaşamlarından çeşitli sahneleri inceleyerek bu dönemdeki insanlık durumunu, insanların olayları nasıl gördüğünü ve kurguladığını ele alıyor. Robert Darnton, Harvard Üniversitesi Tarih Bölümü profesörü ve Harvard Üniversitesi Kütüphanesi'nin direktörü. (Tanıtım Bülteninden) Sayfa Sayısı: 315 Baskı Yılı: 2015 Dili: Türkçe Yayınevi: Koç Üniversitesi Yayınları

Büyük Kedi Katliamı

Bu kitap, korsan yayıncılığın edebî kültürü yayma noktasındaki sunduğu katkıyı tarihsel açıdan ele almaktadır. 18. yüzyılda bir grup yayıncı, Robert Darnton tarafından “bereketli hilâl” olarak adlandırılan, yani Hollanda’dan İsviçre’ye kadar uzanan bir alanda Fransa sınırları boyunca genellikle yasaklı olan meşhur Fransız yazarlarının eserlerinin korsanlığını yapmış ve bunları Fransa’da yaymıştır ki bu aşamada “telif hakkı” kavramı ve korsan yayıncılığa ilişkin düzenleyici kurallar henüz şekillenmişti. Daha ilginci, korsan yayıncılık bu aşamada tamamen yasal bir faaliyet idi ve Rousseau, Voltaire ve Diderot gibi büyük yazarlar da dâhil olmak üzere pek çok önemli şahsiyetin kitapları korsan yayıncılar tarafından yayımlanıyor, böylelikle Fransa içindeki büyüyen okuyucu kitlesi entelektüel anlamda besleniyordu. Böylelikle onlar, Paris Loncası tarafından sıkı bir şekilde kontrol edilen ve tekel altında tutulan yayın dünyasında entelektüel çeşitliliğin mevcudiyetine katkıda bulunuyorlardı. Kitaplar tarihi sahasının meşhur alimi Robert Darnton, Korsanlar ve Yayıncılar’da arşivi en iyi korunmuş ve sektörün en büyüklerinden biri olan bir yayınevine odaklanır. Bu minvalde o, devrim öncesinde Fransa’da yazı, yayım ve kitap satımına ilişkin kapsamlı bir tasviri okuyucuya sunar. Burada kitap endüstrisi amansız bir rekabetin pençesinde filizlenmeye çalışır, sunulan karakter portreleri arasında, kibirli idealistlerden acımasız fırsatçılara kadar uzanan bir yelpaze vardır. Bu kitap, korsan yayıncılığın Fransa’nın dört köşesine nihayetinde devrime yol açan Aydınlanma’yı nasıl ve niçin getirdiğini anlatır.
 
(Tanıtım Bülteninden)