Osman Onur Can

İtalyan yazar Carlo Goldoni’nin yüzyıllardır en çok oynanan klasik komedisi şimdi Kıvanç Kılınç’ın alaturka uyarlamasıyla Osmanlı’nın 19. yüzyılın son dönemlerinin İstanbul’unda. 
 
Kıvanç Kılınç metni uyarlarken mekan ve karakterleri yerelleştirdi ve nazım oyunlarda olduğu gibi uyaklı bir dil kullanarak oyuna özgü bir tartım yarattı. 
 
Muhammet Uzuner birbiri ile benzerlikler taşıyan iki Akdeniz ülkesinin halk tiyatrosu geleneği “Commedia dell’Arte” ve “Orta Oyunu” unsurlarını sentezleyerek sahneledi. Kostüm tasarımı, özgün müzik ve danslarda da bu sentez reji ile uyum içinde bir bütün oluşturdu. 
 
Paranın her şeyden daha değerli olduğu bir çıkar dünyasındayız. Çıkarları için çocuklarının mutluluğunu hiçe sayan babalar, kötü sürprizlere rağmen aşklarını yaşamaya çalışan aşıklar, açlığını gidermek için birbirinden habersiz iki efendiye hizmet eden uşak… Bütün bu çıkar trafiği, kendini “Karadeniz’in asi fırtınası” olarak tanıtan kibirli uşak Zekai Sarpasaran’ın (Arlecchino) beceriksizlikleriyle iç içe geçerek tantanalı bir “a la Turca” komediye dönüşür. 
 
TheatreIST Showcase Türkiye 2024 Seçkisinde yer alan ve aynı yıl 31. Sibiu Uluslararası Tiyatro Festivali’ne katılan oyun, 25. Sadri Alışık Ödülleri’nde Komedi Ya Da Müzikal Dalında En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu ve En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu adaylıkları almıştır.

İki Efendinin Uşağı-Alaturka

2 Mart 2019’da prömiyer yapan ve bugüne dek kapalı gişe oynayan oyun, Nobel Edebiyat Ödülü sahibi Dario Fo’nun uluslararası alanda en tanınmış oyunudur. 
 
1974 yılında İtalyanca yazılan “Ödenmeyecek! Ödemiyoruz!”, günümüzde de olağanüstü bir güncelliğe sahiptir. 
 
Sürekli ve orantısız zamlarla boğuşan işçi sınıfının günlük yaşamını ve çektikleri sıkıntıları ele alarak, ekonomik sistemi eleştiren Fo, çuvaldızı en çok da ılımlı muhalefete batırarak politik bir komediye imza atıyor.

Ödenmeyecek! Ödemiyoruz!

Wall Street'te bir avukat, yazıhanesinde bir kâtip daha çalıştırmaya karar verir. Yazıhaneye herkesten önce gelip herkesten sonra çıkan bu çalışkan kâtip Bartleby'nin tek zorluğu vardır: Yapmamayı tercih eder. Avukat, Bartleby'nin iradesiyle baş etmeye çalışırken kendini bir yüzleşmenin içinde bulur. 
 
 
“Hiçbir şey ciddi bir insanı pasif bir direniş kadar sinirlendirmez.” 
 
Herman Melville'in Bartleby, the Scrivener: A Story of Wall-Street adlı öyküsündeki Bartleby, zengin patronlarının mali işlerinde ve mülkiyet rejiminde (“zengin adamların tahvilleri, ipotekleri ve tapu senetleri arasında rahat bir iş yaparım”) yasal düzeni sağlamakla görevli bir Wall Street avukatının ofisinde işe alınan kopyacı veya kâtiptir. Bartleby'nin öyküsünün anlatıcısı olan bu avukat kendini güvenli ve ihtiyatlı bir adam olarak tanımlar. John Jacob Astor tarafından işe alınmıştır ve Astor'un adının, yuvarlak ve dairesel bir sese sahip olduğunu ve külçe gibi çınladığını söyler. Çünkü John Jacop Astor gerçek bir tarihsel figür olarak emek piyasası ve arazi tekelinin başındaki zengindir ve 1840’ların New York iş ve siyaset yaşamının belirleyici ismidir. 
Avukat için Bartleby, gördüğü en tuhaf kâtiptir. Verdiği iş ilanı üzerine Avukat’ın ofisinde beliren Bartleby soluk bir şekilde temiz, acınacak derecede saygın ve tedavi edilemez derecede perişandır. 
 
Herman Melville’in 1853 yılında yayımlanan öyküsü, yayımlandığı tarihten günümüze pek çok farklı yoruma neden olan modern bir öyküdür. Şimdiye dek tıbbi, psikoanalitik, tarihsel, felsefi ve ekonomi politik çerçevede ele alınan öykü, farklı yorum ve araştırmalara konu olsa da “karar verilemezlik” niteliğini korumaktadır. 
 
Bir Wall Street Hikâyesi olarak günümüz kapitalist dünyası için de sözü olan öyküde, 19. yüzyıl kapitalizmi ve kapitalist modernitenin taşlaşmış dünyası öykünün anlatıcısı Avukat’ın, Bartleby hakkındaki kararsız anlatımının tarihsel panoramasını oluşturur. Bu ruhsuz dünyanın yarattığı yabancılaşma, modern iş yaşamının izolasyonu ve uyuma zorlayan yasası hakkında eleştirel bir bakış sunar. 
 
Taşlaşmış bir dünyanın finansal merkezinden ve 19. yüzyıldan Bartleby’nin bugünün dünyasına sözü ne olabilir? 
 
Cihangir Atölye Sahnesi (CAS) yeni tiyatro sezonunda bu sorunun peşinden gidiyor…