Maral Çankaya

Zabel Yesayan... 
1878-1943? 
Doğum yeri Üsküdar. 
Ölüm yeri meçhul. 
Yazar, mücadeleperest, sürgün... 
İstanbul’dan Fransa’ya oradan da Sovyetler’e uzanan yolculuğu bir hapishane hücresinde son buluyor. 
Çocukluğunu, gençliğini, mücadele yıllarını, sürgün yaşamını hatırlıyor. 
Hücrenin karanlığına inat, solmuş hatıraları zihninde renkleniyor. 
 
"Hafızamın köşelerinde kapalı kapılar açılıyor ve geçmiş anlar uyanıyor. Bir söz, unutulmuş bir bakış, günlük hayatın çoktan geçip gitmiş teferruatı yeniden hayat buluyor. Bunlar sadece hafızamdan geçmekle kalmıyor içlerindeki hüznü ya da saadeti de bana bir kez daha bahşediyorlar." (Zabel Yesayan, Sürgün Ruhum, Aras Yayıncılık, 2016. Çev. Mehmet Fatih Uslu, Istanbul) 
 
"7 Kadın", "Bir Kadın Uyanıyor", "Otobüs" gibi oyunlarımız ile şimdiye kadar pek çok kadının hikayesini anlattık. Kimi zaman dinlediğimiz bir hikayeden esinlendik, kimi zaman okuduğumuz bir gazete haberinden ya da yanıbaşımızdaki bir arkadaşımızın sesinden… Bu defa bize çok da uzak olmayan bir geçmişte yaşamış bir kadının hayat öyküsü yol gösterdi bize. Zabel Yesayan’ın hatıraları, romanları, makaleleri bugüne yazılmış mektuplar gibi... Şimdi, Zabel’in sesine kulak verelim birlikte.

Zabel

Endülüs'ün gülü Granada'da gün ağarıyor. Güneş, tepenin üstündeki yaşlı El Hamra sarayına vuruyor yorgun ışıklarını. Beş asır önce dinlerin kardeşçe yaşadığı bu tarihi kentin sokaklarında pek marifetli bir genç yürüyor. Az önce arkadaşlarına kendi şiirlerini okumuş ezberinden; kukla oyunu sahnelemiş kuklalarıyla; yeni sözler yazdığı İspanyol halk türkülerini söylemiş piyanosuyla ve de Çingenelerden çalmayı öğrendiği gitarıyla. 
 
Bu marifetli genç çocukluğundan 38 yaşına, yani İspanyol İç Savaşı’nda öldürüldüğü güne dek, kısacık yaşamına çok şey sığdıracak. Yaşadığı küçük kasabanın büyük dertlerini anlatacak herkese. Tiyatro oyunlarının, şiir kitaplarının ünü ülke sınırlarını aşacak. Ama ne yazık ki İspanyollar şiirlerini, oyunlarını ezbere bildikleri bu sevgili yazarlarının mezar yerini hiç bir zaman öğrenemeyecekler. Yine de "Lorca Eran Todos!" diyecekler onu bulmaya çalışanlara! "Aramayın onu boşuna! İç savaşta öldürülen herkes Lorca'ydı!" manasında... 
 
Oyunda Federica Garcia Lorca’nın hayatından ve şiirlerinden kısa kesitlerin yanı sıra, Kanlı Düğün, Don Cristobita ile Dona Rosita'nın Acıklı Güldürüsü, Eskicinin Tazesi, Yerma ve Kız Kurusu Gül Hanım oyunlarından sahneler de yer alıyor.